Hiç instagramın neden insanları "kendinden" uzaklaştırdığına ya da birbirlerine benzetmeye başlamasına dair bir şeyler düşündünüz mü? İnstagram insanları bazen istemediği durumlara sokuyor ya da temel güdülerinden beğenilme arzusuna hitap ediyor. Gelin sizlerle instagramı kullanma motivasyonlarımıza ve sık kullanmamızın nedenine dair hangi sonuçlara varmışız buna bakalım.
İNSTAGRAMIN ACI GERÇEKLERİ; NARSİSTAGRAM
Günümüzün popüler sosyal medya uygulaması olan instagram, her bireye kendini gösterebilme ve değer katabilme arzusuna hitap ettiğini söyleyebiliriz. İçeriğini oluşturan fotoğraflarda belirli bir sosyal onaylanabilirlik barındırması kişilerde dışsal tatmin arayışına yönlendirmektedir. Hikaye atabilme özelliği ile kişiler bulunduğu ana dair karşı tarafa direkt gönderimlerde bulunurlar. Gönderi atmak, kişi için zamanla bir ihtiyaç ya da zorunluluk haline gelebilir. Özellikle yeni gidilen turistik bir yerde veya toplum tarafından statü belirten bir durumda atılması muhtemeldir. Onun dışında sürekli paylaşım yapan(her gün story, hafta da bir gönderi) bireylerde tekrarlayan gönderilerle kendisini "takip eden" veya onların, onun varlığını ve hareketlerini onayladığı izlenimini kendinde dinç tutar, "izleyici imgesini" oluşturması bu duyguyu pekiştirir.
Sahte kimlik yaratmak bireylerin maruz kaldığı bir durumdur. Popüler kültür dayatması bunu zorunlu kılar. Fotoğraflar; paylaşan kişiye dair ipuçları barındırır, karşı tarafta o kişiye dair izlenim yaratma amacı güder. Örneğin turistik bir yerden atılmış ise kaşif, arkadaşları ise atılmışsa sosyal, tek başına atılmış ise özgüvenli imgesi yaratma amacı güdülür. Hiç kimse ben sadece öyle atıyorum diyemez. Dese bile kendi farkında değildir. Ne kadar kaçınılsa da sosyal onay ya da beğenilme arzusuna dönüşür.
İntagram algımızda bazı kaymalar yaşatabilir. Bir arkadaşınızın şöhretli hayatının acısını arkadaşlarıyla iletişime geçmede zorlanmasında fark edebilirsiniz. Bitip tükenmeyen bir akışta dikkat çekmeye çalışan milyonlarca insanın oluşturduğu standarta bağlı kalmak sizi kısıtlar. Algınız tekdüze bir hale gelir. Bir zorunluluğun hissiyatı alışkanlıktan ve onaylanmadan gelir. İnsanlar sizin de birilerine ayak uydurduğunuzu görmekten keyif alır. Bu her zaman böyle işlemiştir ve sürüden farklı olmak sizi tedirgin veya eksik hissettirebilir.
İnstagram Kullanımının Motivasyonları
Bu uygulamayı kullanmanın "en temel motivasyonu bilgi almadır".(1) Sokrates, insan doğası gereği bilmek ister, derken muhtemelen bir tanıdığınızın hangi kafede kahve içtiğini bilmek isteyişinizi kastetmiyordur. Sürekli çevremizin ve diğer insanların ne yaptığına dair bilgi almak bizim ne yapmamız gerektiğine dair fikir verir. Bu çerçevenin dışına çıkmak, yani oradan gelmeyen bazı girdilerin olmaması insanda panik yaratabilir. Ayrıca diğer kullanıcılar hakkında bilgi almak isteyen kişiler kendi gönderilerinin de görüntülenmesini isterler. Aynı şekilde havalı görünmek ve popüler olmak isteyenlerde diğerlerinin sıkı takipçisidir. İkinci motivasyon belgelemedir.
Diğer insanlara; o anı, gittiğiniz yeri, kiminle gittiğinizi, yaptığınız aktiviteyi kanıtlar, belgelersiniz. Bu bireyde muhtemel boşuna gitmiş olma duygusundan uzaklaştırır. Çünkü o insanlar sizin oraya gittiğinizi görmüş ve sizi onaylamıştır. Diğer motivasyon havalı görünmedir. Evet bir standart var ve bu bir eşik göstergesi olarak algılanıyor. Bireyler bu kabuller doğrultusunda hareket etmenin kendisinde "havalı imgesini" uyandıracağını düşünür, olumlu imajlarını sergiler ve gerçekten de zihinlerinde bu canlanır. Son motivasyon ögemiz yenilikçiliktir. Sürekli değişkenliği barındırması, durağanlıktan nefret eden bilincimiz için dopamin partisi anlamına gelir. Anlık ödül almak bu yeniliğin tüketimi sayesindedir.
İnstagramın kullanım sıklığının covid döneminin etkisiyle daha fazla arttığını söyleyebiliriz. Gün içinde bu kadar fazla kullanılmasına dürtüsellik, birşeyler kaçıracağım kaygısı, alışkanlık, kısmen değerli hissetme, kendine ait veya içinde özgürce sana sunulan şeyleri rahatça tüketebilecek olmak bunun nedenleri arasında gösterilebilir.
Bu Konuda Bazı Araştırmalar
İnstagramı yoğun sosyal aktivitelerde olan kişilerin daha fazla kullandığı bulunmuştur.(2) Bireylerin sosyal medya bağımlılığı arttıkça empati yeteneğinin azaldığı farkedilmiştir.(3) Sürekli başkalarını takip etmenin öz saygı ve yaşam tatmini düzeyini olumsuz etkilediği düşünülür.(4) Narsist özellikler bakımından instagram kullanımının incelendiği bir araştırma da havalı görünme isteği ile instagram kullanımının arasında ve havalı görünme ile belgeleme isteği arasında pozitif anlamlı ilişki bulunmuştur(5) Yine aynı çalışma da kadın ve erkekler arasında fotoğraf atmadan önce düzenleme kısmındaki süreleri açısından anlamlı fark bulunmuştur.(kimin daha fazla vakit geçirdiğini siz tahmin edin)
Bu kısımda intagram kullanmanın hangi ihtiyaçlardan ve motivasyonlardan kaynaklandığı üzerinde durduk. Diğer yazıda İnstagramın kültür endüstrisi ile ilişkisinden bahsedilecektir.
KAYNAKÇA
(1-4-5)Akkaş,C. Bakırtaş,H Çiftçi,S. ‘NARSİSTAGRAM’: INSTAGRAM KULLANIMINDA NARSİSİZM, Selçuk İletişim, 2020, 13 (1): 130-157
(2) Çakır B (2018) Yetişkinlerde Sosyal Medya Bağımlılığı, Narsisizm ve Empati Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
(3) Ouwerkerk J W ve Johnson B K (2016) Motives for Online Friending and Following: The Dark Side of Social Network Site Connections, Social Media+ Society, 2(3), https://doi.org/10.1177/2056305116664219.
