Hiç instagramda annelerin masum deneyimlerini paylaştıkları sayfaların nasıl manipüle ederek bir ürün aldırtmaya çalıştıklarını farkettiniz mi? Ya da bu mecranın neden sürekli bir eğlence, mizah içeriği barındırmasını? Neden boş vakitlerimiz bomboş vakitlere dönüştü de, insatagram bu zamanı işgal etti? Gelin sizlerle kültürün eğlence anlayışı ile kaynaşarak nasıl bir endüstiri halinde instagramda kullanılmasına ve bazı sektörlerdeki instagram hesaplarında bunun örneklerine bakalım.
İNSTAGRAMIN ACI GERÇEKLERİ- KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ
Hangi sosyal mecra da olursanız olun bir reklam dayatmasına maruz kalıyoruz. Bu reklam dayatması bize bir kültürel endüstiri ürünü olarak karşımıza çıkıyor. O yüzden öncelikle kültür endüstrisine bakmakta, nasıl geliştiğine ve neyi amaçladığını anlamamızda yarar var.
İdeoloji ve ekonomiden bağımsız bir kültür, şu anki modern toplumda düşünemeyeceğimizi söyler, Irmak Alamsalı.(Alamsalı,2021) Eğlence endüstrisinin yükselmesi kültürel biçimlerin satılmasına dönüştü. Metalaşan değerler ürün olarak ekonomik piyasada karşılık buldukça; insan öznesinden çıkan birey, bir kar maksimilizasyonuna dönüştü. Kitlelerin kültürü tedavülden kalkmaya başlaması için sanayi devriminden nasibini alacak kültürün, endüstirileşmesi kaçınılmazdı. Kültür kapitalist dünya da eriyerek, tüketici bireyin pasif kimliğini manipüle etti ve bireyden sisteme ayak uydurması beklendi. Dijital çağda giderek aynılaşan toplumlar, bu pasif kimliklerin sonucuydu. Bauman'ın "dünya küresel bir köye dönüşüyor" sözü, iyi bir örnektir. Sosyal medya milyonlarca insanı aynı anda işin içine alarak; zaman, mekan, dil, din, ülke, farkı ayırt etmeksizin bu olguya hizmet eder.
Boş vakit, bireyselleşmenin bir getirisi olarak insanın bir ihtiyacıdır diyebiliriz. Çünkü bu zamanda duygularınızla baş başa kalır, kendinizi rahatlatır, kafanızı dinleyebilirsiniz. Tüketici birey olmaktan uzaklaşabileceğiniz bu zaman diliminde akışkanlığa kapılıp süreklenmekten kurtulabilirsiniz. Eski zamanlarda (nispeten 2-3 yy öncesi) daha çok yakalabileyeceğimiz bu durum, endüstri ve kapitalist düşüncenin tahrikine uğramış ve boş vakit, bomboş vakte dönüşmüştür. İnsanlar artık yalnız kaldığında telefona sarılmakta, kendilerini sürekli bir şeylere maruz bırakmaktadır. İnstagram bu bomboşluğun çaresizliğinden yararlanmayı iyi bilmiş ve bireyi ilk duygusundan uzaklaştırarak eğlence dayatması yapmıştır.
Akıl, sembolik dünya da yaşamaya meyillidir. Mitler, dinler ve zamanla harmoniyi destekleyen epik hikayeler buna yeterince hitap etti. Şimdilerde eğlence sektörünün kültürdeki karşılığı üzerinden bir endüstri dayatması haline dönüştü. Eğlence, zamanla lokomotifin bir aracı konumuna evrildi ve bir araçsallaştı.(Alamsalı,2021)Kültür-eğlence kaynaşması, kişi için tatmin ediciydi. Zamanla eğlenmek sistemin sorgulanmaması haline geldi. Bu eğlence dayatması bize acıyı unutturdu, gerçeklerden uzaklaştırdı. Önder Abay, Tiktok kullanan insanların depresyona girmediğini söyler. Bunun nedeni olarak beyni uyuşturduğunu söyleyebiliriz. Sürekli aynı duyguya hitap etmesi duyguları körleştirebilir. Her şeyden kaçmaya yarayan bu mecralar, kendinizden bile kaçmanızı kolaylaştırıyor.
İnstagramı tüketim kültürü olarak; temel ihtiyaçlarımızı karşılamamızdan uzaklaşıp, şahsi ve tesadüfi arzulara dönüşmesinin arkasında bazı gizli ikna ve arzu stratejisine yönelik manipülasyonlar içerir. Ürünlerin bir yaşam stili dayatması, tüketici bireye etkisinde kalacağı bir hayal dünyası yarattı ya da en azından bir hayat standartı düşüncesi oluşturdu. Bulunduğunuz mecrada özgür olma ve tercih hakkının sizde olması hissi çok güzeldi. Hem gerçek dünyanın yoğunluğundan uzaklaştırdı hem de sanal dünya da küçük tanrıcıklar oldunuz. Baskının olmaması bazen yanılgıdır. Pazar tarafından seçilmiş tüketici birey, orayı her ziyaret ettiğinde sözü geçenin kendisi olduğunu hissetti. Ancak "reddedilemeyen tek şey onlardan birini seçmeyi seçmektir."(Alamsalı,2021) Kaçınılmaz son, o görsel bombardımanın en sonunda size bir şey dayatıcak olmasıdır. Siz; daha neye ihtiyacınız olduğunu bilmeden, kırmızı ve yeşil elmalardan hangisini istediğiniz soruldu. Ya da elmaya ihtiyacınız olduğu hissettirildi.
Şimdi sizlerle 3 farklı sektörün bazı manipülatif etkilerine bakalım. Yazar buradaki instagram hesaplarını sektördeki en fazla takipçi sayısına göre seçmiştir.
