FUTBOLDA MEVKİLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİYLE İLİŞKİSİ
Futbol; özellikle globolleşen ve bir endüstri haline gelen bir oyuna evrildikten sonra, oyunculardan daha yüksek fiziksel kapasite, daha yüksek bilişsel beceri ve daha yüksek konsantrasyon becerisi talep etmektedir. Bu da oyuncuların psikolojilerini oldukça zorlamaktadır. Özellikle Bernabeu'da 80 bin kişinin önünde yapacağınız bir pas hatasının gole sebebiyet verebilecek olmasını bilme baskısı, oyuncuları stres altına sokmaya yetmektedir. Maçta zor şartlarda gösterilen azim, sabır, ve konsantrasyon; oyunun çok mevkili ve aşamalı bir hücum-savunma bileşenleri içermesi, oynanan mevkiye göre bir kişilik özellikleri doğurabilmektedir.
Oynanan mevkinin teknik-taktik etkenlerinin, oyuncunun kişilik özellikleriyle ilişkili olduğu söylenebilir. Bir pozisyonda oynamak; genellikle belirli görevlere veya bölgeye hakim olmayı gerektirir. Bir pozisyon için farklı fiziksel özellikler, yetenekler ve psikolojik yeterlilikler gerekebilmektedir. (örneğin bir ortasahanın sakin kalmasını, stoperin agresif olmasını, kalecinin kendine güvenmesini, forvetin sürekli arayışta ve aktivasyonda olmasını isteyebilirsiniz)
Forvet için motivasyon çok önemlidir. Çünkü her an gol pozisyonuna girebilme ihtimali vardır ve "iştahı" yerinde olan bir forvetten iyisi yoktur.(Örneğin Haaland veya Ronaldo; her zaman gole açıktır ve motivasyonunu asla kaybetmez.) Savunma oyuncusu için konsantrasyon çok önemlidir. Her an potansiyel dalgınlık, hatalı top kontrolü sonunucu tehlikeli bir atağa dönüşebilir. O yüzden dikkatli ve soğukkanlı bir stoper takımı rahatlatır, güven verir.(Örneğin Vin Dijk; konsatntrasyonunu nadiren kaybeder ve soğukkanlılığıyla takımın plana sadık kalmasını sağlar.) Bir diğer savunmacıdan veya ön liberodan saldırgan olmasını bekleyebiliriz. Yırtıcı bir forvete karşı onunla yakın temas kuracak ve fiziksel kapasitesiyle onu ekarte etmesi, savunma için önemlidir.(Örneğin Ferdinand-Vidic; agresif, biraz da çirkef bir kişiliğe sahiptirler ve rakip hücumcuyu yıldırdıkları, tekmelere kafa attıkları için takım onun sayesinde harekete geçer. Veya Patrick Viera; yüksek fiziksel kapasitesi ve saldırganlığı savunma için kritiktir.) Ortasaha için sakinlik çok önemlidir. Sakin bir kafa, her şeyi daha net görme ve seçeneklerden en iyisini tercih etmeye açıktır.(Örneğin İniesta-Xavi; ikisi de son derece sakin, soğukkanlı, ve seçenekleri iyi değerlendiren, boşlukları gören oyunculardır. Takımın dinamiğini işletirler ve her zaman bir pas opsiyonudurlar)
Kanat oyuncuları veya ofansif ortasahadan yaratıcı olaması talep edilir. Hücumda yeterli çalım yeteneği, boşlukları görebilme, alan açma ve açılan alana topu iletme becerisi takımın skor yapmasında son derece önemlidir.(Örneğin Messi; onu anlatmaya gerek yok) Ve her takımda çoğunlukla rastlanılan bir lider kişilik vardır. Lider kişi hem motivasyonunu kaybetmez, hem gerektiğinde saldırgandır, hem de soğukkanlıdır. İşler kötü giderken ipleri eline almaktan çekinmez, rahatlıkla sorumluluk alır. Takım onun varlığıyla güven bulur.(Örneğin Ramos; tam bir liderdir. Bazı noktalarda hırçınlığı defosu sayılabilir ancak her durumda "gerekeni yapar." Agresif de olur, soğukkanlı da. Gerektiğinde 90+ da takımı için Şampiyonlar ligi finalinde kornerde yükselerek topu ağlarla buluşturmayı da bilir, bir oyuncunun "çaktırmadan" kolunu kırmasını da. Veya zaman geçirmek için kırmızı kart yemesini de, en kötüsü de bir takım için sözleşmeyi yenilememeyi kabullenip, bavulunu toplamasını da.)
Araştırma Ve Sonuçları
Ramos övücülüğünün ardından araştırmamıza dönecek olursak; araştırma tüm bu oyunculardan uzakta, Türkiye Profosyenel Liglerinde(1-2-3. liglerde) 403 erkek futbolcunun katılımı sonucu anket formuyla beraber 5 Faktörlü Kişilik Ölçeği üzerinden değerlendirilmiştir.
Araştırmadaki ölçeğin 5 faktörü şöyledir: dışadönüklük; cana yakın, enerjik, sosyal birey. Yumuşakbaşlılık; işbirliği yapmayı seven, çevreye açık, güvenilir. Özdenetim; planlı dikkatli, kendini kontrol edebilen. Nörotik; endişe, kaygı, stres, duygusal dengesizlik. Deneyime açıklık; yenilikçi, hayal gücü yüksek, öğrenmeye meraklı, şeklindedir.
Araştırmanın sonucunda kalecilerin diğer mevkilere göre nörotiklik seviyesi anlamlı ölçüde daha yüksek çıkmıştır. Bunun nedeni olarak kalecilerin takım savunmasında bireysel sorumluluklarının daha fazla olması, takımı geride bırakma ihtimali barındıran pozisyonda olmaları söylenebilir. (örneğin elinden kaçıracakları bir topun direk gol olacağı gibi) Ve diğer sonuç ise ortasahaların diğer mevkilere göre deneyime açıklık puanları anlamlı ölçüde daha yüksektir. Bunun nedeni olarak ise; sürekli değişen durumları karşılamak, ilk anda düşünülmeyeni bulmak ve farkedilmesi zor olanı görmesi gerektiği olarak gösterilebilir.
Araştırma da antrenman yaşı ilerleyen oyuncuların daha genç oyunculara göre dışadönüklük puanları anlamlı ölçüde daha düşüktür. Bunun nedeni olarak ilerleyen yaş ile beraber daha içe kapanmacı, işine odaklı ve dengeli ilişkiler kurma eğilimleri olacağı söylenebilir.
Takım sporlarında bir pozisyonda oynamak ve o pozisyonun taleplerine uygun kişilik özellikleri barındırmak, oyuncunun performansını arttırıcı bir etken olarak görülebilir. Bu konu spor psikolojisinin ilgi odağındadır ve üzerinde daha çok durulması gerekmektedir.
