Psikoloğumuz "şimdi çocukluğunuza dönelim" der, sonra kamera yavaş yavaş danışana çevrilir ve bir bakmışsın Atatürk, tekrar bakmışsın Hitler, sonra bir daha bakmışsın Freud. Evet "aman Allahım ne oluyor" diyebilirsiniz. Herkes, otobüs camında kafası titreşirken bir ünlün aklından nelerin geçtiğini mutlaka düşünmüştür. Tam da burada, gelin sizleri Psikobiyografi ile tanıştırayım.
PSİKOBİYGRAFİ NEDİR VE BAZI ÖRNEKLERİ
Psikobiyografi: bir tarihi figür, sanatçı, filozof, bilim adamı, siyasetçiyi; (kısaca tanınmış veya tanınmamış bir kişi) tarihsel kaynaklar, günceler, mektuplar, özel notlar ve daha fazlasından elde edilen bilgiler ışığında kişiyi incelemede psikolojik yaklaşımlara başvuran bir alandır. Yazar, ele alınan kişinin iç dünyasını aydınlatmaya ve zihin yapısındaki örüntüleri bize sunmaya çalışır. Kısacası bize o kişiyi daha iyi anlamaya ve tanıtma gayesi vardır. Amaç; o kişinin davranışlarını ele aldığı psikolojik boyut bağlamında mantıklı-tutarlı bir açıklama getirmektir. Psikobiyografilerde genellikle şöhret sahibi; otoriter, diktatör, kudretli liderlerin hayatlarına değinilir. Onların trajik sonları, dramatik anları ve destansı hikayeleri hep dikkat çeker ve burada sorulan soru "neden"dir. Neden böyle davranıyorlar ? Yazarın temel motivasyonlarından biridir bu soru, ele aldığı kişiyi araştırmakta ve üzerine düşünmekte.
Şimdi ele alınan tarihi karakterlere bakalım
Politik Karakterler; Atatürk, Hitler, Napolyon, Gandi, Churcill, Adnan Menderes, George Bush, Obama, Recep Tayyip Erdoğan
Edebiyatçı; Dosdoyevski, Gogol, Virginia Wolf, Sylvia Plath, Cemal Süreya, Nazım Hikmet
Sanatçı; Picasso, Van Gogh, Da Vinci
Dini Karakter; Muhammed, İsa, Said Nursi, Marthin Luther
Filozof; Nietchze, J.J. Rousseau, Bertnad Russel, Cemil Meriç
Bilim Adamı; Einstein, Erik Erikson, Freud
Politik karakterlerin revaçta olmasının nedeni olarak, daha büyük kitlelere hitap ettikleri, davranışları büyük toplumsal sorunlar yaratabileceği ya da bir toplumu yukarılara da taşıyabilildiği için daha çok ilgi gördüğünü söyleyebiliriz. Örneğin Hitlerin "narsist bir psikopat" olduğunu söylemek kolaydır ancak neden böyle olduğuna çocukluğuna indiğinizde fark edebiliyorsunuz. Ya da eski Roma imparatoru Caligula'nın sabaha karşı güneşe doğmasını emretmesini veya acımasız senato katliamlarını "deli" diyerek geçiştirebilirsiniz. Ancak çocukluğunda intihara süreklendiğini, tarjik çocukluk anılarını es geçerseniz nedenini anlmakta güçlük çekersiniz. Veyahut Dosdoyevski'nin sara nöbetleri sonucu karamsar kişiliğinin romanlarına yansıdığını göremeyebilirsiniz. Bu açıdan psikobiyografinin bağlamı önemlidir.
İlk psikobiyografi çalışması 1910 yılında Sigmund Freud'un Leonardo Da Vinci'yi psikanalitik kuram bağlamında ele aldığı kitabıdır. Temel savı, Da Vinci'nin yüksek üretme arzusu ve enerjisinin, bastırdığı cinsel enerjinin dışavurumu olduğudur. Devamında dünya savaşları ve politik olaylar sebebiyle siyasi karakterler ön planda kalmıştır. 60'lı yıllarda Erikson'un yazdığı Gandi ve Marthin Luther psikobiyografileri de ünlüdür.Ülkemizde ise Vamık Volkan'ın 1984 yılı basımıyla "Ölümsüz Atatürk" kitabı örnek verilebilir. Ayrıca Cemal Dindar'ın Biat ve Öfke; Recep Tayyip Erdoğan'ın Psikobiyografisi de önemli bir çalışmadır.
Psikobiyografinin Prensiplerine ve Yöntemine dair sıralamamızı şöyledir:
1.Kişisel ilgi; araştırılan kişiyekarşı merak önemlidir.
2.Soru dizgesi; kişyi tanıma soruları sorulur.
3.Kapsamlı etüt; Derinlemesine araştırma yapılır(örneğin Ölümsüz Atatürk kitabını Vamık Volkan 7 yılda tamamlamıştır.) Amaç kişinin kronolojik hayatında herhangi bir boşluk kalmamasıdır.
4. Üç Açıya Odaklanma; Fiziksel gelişimi, benlik gelişimi(travmaları, anıları, ilişkileri), sosyal çevresi(etnik kökeni, zamansal şartları)
5.Psikolojik Yaklaşımı Uygulama; Psikanaliz, Davranışsal, Biyolojik, Hümanist, Kültürlerarası, Bilişsel psikolojik yaklaşımı kişiye dair uygulama ve yorumlamayı içerir.
Kisaca psikobiyografi yazmanın formülünü şöyle verebiliriz;
Temel kişilik çözümleme bilgis + yeterli tarihi donanım+ usta yorum yeteneği = psikobiyografi
Psikobiyografide her şeyi çözme ve açıklandırma iddiası güdülmemelidir. İndrgemecilik, hastalık teşhisiyle yaklaşmak bu alanın kötü örneklerinde sıkça görülür. Amaç merak edilen figürü tarihi bağlamıyla psikolojisine dair bazı doneler yakalamak ve onu daha iyi anlama çabasıdır.
Dipnot; Blog yazılarının ilerleyen bölümlerinde Kemal Sunal, Atatürk ve Recep Tayyip Erdoğan'ın psikobiyografilerine değinilecektir, takipte kalınız.
