Arabadasınız. Trafik acayip sıkışmış. Kornaya basmamak için zor duruyorsunuz, arkadaki abi size fazla bakıyor. Sinirleniyorsunuz ve daaaaaat. Gelin sizlerle insanın kendi davranışında referans aldığı 3 değişkene; tutum, inanç ve değerlere bakalım.
Sosyal Dünyamızı Açıklama-3; Tutum, İnanç Ve Değerler
Tutum; eyleme uygun, hazır anlamında, bir çeşit eğilim ya da yönelimdir. Bir davranışın öncesinde içimizdeki (bilişimizdeki) hali-hazırdaki yapıtaşları anlamındadır. Tutumun 3 bileşeni vardır. Bilişsel; obje veya duruma ilişkin inançlar, düşünceler, atfedilen niteliklerdir. Duygusal; o durum veya objeye kaşı leyhte veya aleyhte duyguları barındırır. Davranışsal boyutu ise durum veya objeye karşı bulunduğumuz davranışı içerir.
Örneğin brokoli yemeye dair inancınız bilişsel, brokoli yemeye karşı hissettiğniz duygusal, brokoli yemek veya yememek tutumunuzun davranışsal boyutudur.
Tutumlar öğrenilmiştir. Bu birçok yolla olabilir. Çevrenizi gözlemleyerek, diğer insanların bu durum veya objeye karşı davranışını ya da kendiniz doğrudan deneyimleyerek öğrenirsiniz. Bunun dışında bilişsel teoriler bazında insan zihni dünyaya karşı edindiği bilgilerde tutarlılık arar. Yani siz bir kere brokoli yediniz ve hoşlandıysanız, bir dahakine sevmeme ihtimaliniz düşüktür. Bilişiniz bu davranışı doğrultusunda sizden tutarlı davranmanızı bekler. Tutum oluşumunda kaynaklarımız; ebeveynlerimiz, sosyal çevremiz, kitle iletişim kaynakları ve deneyimlerimiz olabilir.
Tutumların Özellikleri Ve Neden Varlar?
Tutumlar leyhte veya aleyhte, güçlü veya zayıf, yalın veya karmaşık, tutarlı veya tutarsız, merkezi veya çevresel olabilir. Sizin kibar olmak konusundaki tutumunuz duruma göre değişebilir (tutarlılık), dini konulardaki tutumlarınız güçlü, bilim konusunda ki tutumlarınız zayıf olabilir.
Tutumlar neden varlar? Aslında dönüp baktığımızda tutumlar bizim hayata karşı pozisyon almamaızda çok önemlidir, bu bakımdan faydalıdır. Karşılaştığımız durumlara karşı tepki verebilmemizi kolaylaştırır. Çevreye, sosyal yaşama uyum sağlamamızda yardımcı olur. Benzer tutum ve inançdaki insanlarla kolay anlaşabilirsiniz. Ego savunmayı kolaylaştırır. Sosyal çevreden maruz kaldığınız farklı uyarnlara kaşı kendinizi savunurken size güçlü ve merkezi tutumlarınız yardımcı olur. Son olarak yaşamıznızda değer atfetmenizi kolaylaştırır. Hiçbir şeye karşı tutumu olmayan insan için dalgalı denizler oldukça korkutucudur.
İnanç Ve Değerler
İnanç insanın bir şeyler hakkında kabul etmiş olduğu tamamlayıcı düşüncelerdir. İnanç da duygusal ögeyle birleşerek tutuma dönüşmektedir. Tutum daha çok eyleme yönelik iken, inanç düşüncelerinize ve duygunuza yöneliktir.
Değerler; Rokeach'ın tanımına göre; tercih edilen kişisel veya sosyal olarak kalıcı inançdır. Arzulanır davranışlar ve hedefler hakkındaki genel inançlardır. İyilik ve kötülüğü içerir. Hem tutumu etkiler hemde tutumu aşarlar. Eylemleri değerlendirme, kanaatleri meşrulaştırma, davranışı planlama ve yapma için standart sağlarlar. Kişi için göreli önemi ömrü boyunca değişebilir. Temelleri kültüre, topluma ve toplumun kurum ve normlarına bağlıdır. Kişi için sahip olduğu değerlerin toplam sayısı göreli olarak azdır.
Şimdi kornaya basmayacağınız için direnmeniz inancınız, eylemde bulunurken bunu gerçekleştirmeye dair adımlarınız (kornaya basılabilir, öndeki bundan anlıyor ve kornaya basmak) tutumunuzdur. Bunun dışında o toplum ve kültürde bu durumda kornaya basılabilecek olması yaygın bir norm olması itibarıyla bu genel bir değerdir. Sizin bu davranışı çoğunlukla ve farklı zamanlarda yapmanızda, kişisel değeriniz haline gelir. Burada önsel olarak fark edilmesi gereken; değerinizin tutumunuzu, davranışınızı etkilediğidir.
