Kendinden geçmeler, gaza geldimler, nasıl oldu anlamadımlar... Gelin sizlerle sosyal psikoloji bağlamında bireylik yitimine, daha aşina olduğumuz anlamıyla kendimizi kaybetmeye bir örnekle beraber bakalım.
Bireylik Yitimi - "Kendini Kaybetmek"
Bireylik yitimi kişinin içinde bulunduğu gruptaki davranışlarını yönetirken bilinçli farkındalığını yitirmesi ve olağan dışı -anormal- bir şekilde davranarak kendi kişiliğinden ziyade grubun karakterine denk düşecek şekilde davranmasıdır. Birey davranışlarında sosyal etkiye maruz kalır ve grubun bilinçsiz kişiliğiyle; ilkel güdü ve heyecanlarına hitap eden, normalde tek başına yapmayacağı davranışları sergilemeye başlar. Burada bireyin kendini gözlemlemesi azalır. Sosyal değerlendirmenin ön planda olması ve kalabalığın tahriki olması sebebiyle, birey kalabalık güruha kendini göstermek ister. O grubun bir parçası olduğunu, kendi kimliğinden ziyade grubun kimliğini ön plana alması, grup için “fedakarlık” yapabilmesini sağlar. Birey; kişisel değerlendirmenin de önemsiz görülmesiyle davranışlarını dizginlemek konusunda çok düşünmez.
Bireylik yitimine en açık örnek eski dönemlerde daha sık karşılaştığımız savaş –meydan muharebeleridir- Tabiki de insanların vahşileşmelerinde bir çok etken olsa da çoğu askerin kişisel anlamda yapmaktan kaçınacağı davranışlar görülür. Grubun –ülkenin- çıkarları ön planda tutularak kişi kendinden fedakarlık yapmaktan asla çekinmez ve üzerine kılıçlarla öldürmeye gelen yığınla askerin üstüne atılır ve ölebileceği aklına bile gelmez. Sosyal değerlendirmenin de ön planda olmasıyla kişi kalabalığın tahrikine gelir. Birçok Amerikan askerinin travması olan Vietnam savaşından sonra kendilerini tanıyamamaları, yaptıklarını anlamlandırmamaları buna örnek verilebilir. Bazı güdüleyici unsurlarla beraber insan doğasının en vahşi yanının çıkmasına sebep olan bireylik yitiminde; çoğu asker “kendini görmez” ve bilinçli farkındalığını yitirerek gruba uyar.