SİNEMADA KORKU-1; Korku Filmi Türleri

 Lanetli cadı, gizemli hayalet (cin), yamyam zombiler, kusursuz katil, acımasız doğa ve diken diken tüyler. Korku filmleri bize hat safhada gerilim yaşatır. Peki hangi tür, bizde ne yaşatır? Gelin sizlerle korku filmi türlerine ve psikolojimizdeki hangi noktalara temas ettiklerine bakalım.

SİNEMADA KORKU-1; Korku Filmi Türleri ve Etkileri

Korku genel olarak yaşamı tehdit eden "şeylere" karşı duygusal bir tepkidir. Bedensel ve ruhsal varlığın tehlikede görülmesiyle huzursuzluk yaşanır, ağız kurur, kaslar gerginleşir, kalbiniz hızlı atmaya başlar. Bu uyaranın somut olmasına gerek yoktur. Beyin güvenlik ihtiyacını karşılamak için aktifleşir ve olsası tehlikleri hesaplamaya başlar. Peki sinema filminde ne yapar ? Rahatlar. Çünkü tehlikenin dışarıda, orada olduğunu bilirsiniz; "iyi ki orada değilim" dersiniz ve hayatta kalmanın tatlı sevincini yaşarsınız. 

Film izlerken hissettiğniz korku ve gerilim, ihtimale karşı uyanan duygudur. Korku sineması farklı kültür faktörlerini barındırsa da genelde bilinmeyenle başlayıp bilinmeyenle biter. Bu bilinmezlik teması farklı şekillerde işlense de işlev aynıdır. Size gerilimi yaşatmak ve olası tehlikelere karşı zihninizi ayakta tutmak.  

Bu filmlerin teması değişmekle beraber; Yacower'e göre Doğal saldırı, aptallar gemisi, düşen kent, hayatta kalma şeklinde kategorilendirilir. Bilinmezlik, tehlike, merak, sıradışı görünüş, mit, dini ögeler vazgeçilmezdir.  Aşağıda  daha çok karakter üzerinden korku filmleri türlere ayrılmıştır. 

1)Şeytan Filmleri

İlk günahın işlenmesine sebep olan şeytan, asi, sınır tanımaz korkulması gereken, kılıktan kılığa giren, düzenbaz bir yaratıktır. Genelde tasavvuru Antik Yunan tanrısı Pan'in (boynuzlu, keçi ayaklı, insan vücutlu,) şeklindedir.  İnsanın ruhunu teslim alıp içine giren şeytan, inanç bakımından korku unsurudur. Artık daha karizmatik, yakışıklı görünümleri olsa da mitteki karşılığı her zaman dehşet vericidir.

2)Vampir, Zombi Filmleri

Yaşayan ölüler vampirler ve tekrar dirilen zombiler gerilim ve korku olarak filmlerde kullanılırlar. Ölümsüzlük, ölüm, kan, emmek, gece unsurları barındırması bakımından vampirler şeytanlık mitindeki benzer korkutucu unsurları vardır. Zombi korkusunun altında eski bir inanış yatar. Bu ölen kişinin sağ kalan düşmanlık besleyerek öldüğü ve yer yüzüne tekrar gelerek yaşayanı da yanında götürmek isteyeceği inancıdır. Freud bu inancı suçluluk psikolojisine bağlar. İntikam alacağı korkusu kişide (izleyici de) uyanır. Hr iki karakterde ölüm ve ölülerden meydana gelen korkulardan beslenir. Bu da seyirciyi gerer.

3)Sapık, Seri Katil Filmleri

Güçlü olma psikozuna sahip bu filmler, çoğu kategorinin içinde mevcuttur. Gerilim, polisiye, aksiyon, korku filmlerinde sapık veya seri katil bulunabilir ve korkutucudurlar. Sapıklar bir inancı ya da felsefesi bakımından cinayet işlerler. Seri katiller ise bastırılmış dugu ve karanlık çocukluk yıllarıyla bağlantılı cinayet işleme motivasyonları taşırlar. Katil kim, farklı öldürme biçimleri, bulmacalı yapılarla heyecan ve korku hat safhada tututlur. Bu filmlerde acımasızca cinayet işleyen katiller insanları; insanoğlunun hastalıklı, güçlü olma psikozuna sahip, kendi varlığı ve cinsiyle yüzleştirir. Lanetli anti kahraman sanatsal, ayin-ritüel gerçekleştirir gibi cinayet işlerken seyirci bu noktada öldürme güdüsünü (düşmanlarının öldürüldüğünü hayal ederek) ve öldürülme korkusunu deneyimler. Yani hem katille hemde kurbanla özdeşleşilir. 

Bunların yanında seyirci katilin kim olduğunu bilmeye çalışarak (özellikle bildiğinde) bilgelik duygusu deneyimler. Ve bu olayların kendi başına gelmediğini, dikkat etmesi gerektiği vs. farkındalıklı hali deneyimler.

4) Doğa Üstü Yaratık ve Canavarlar

Yırtıcı, güçlü, kötülüğü temsil eden, iktidar isteyen ya da mevcut düzeni bozmak isteyen bazen iğrenç bir yaratık, bazen ise sevimli olabilir. Burada kötülüğün, istenmeyen ötekinin, bilinçaltında saklananlarla yüzleşme sözkonusudur. Seyirci canavarla savaşmayı göze alan cesur kişi ile özdeşleşir. Ayrıca bu yaratıklar tıpkı insanın bir zamanlar kendi yaşadığı değişime (örneğin; ergenlik), uyum aşamasında özdeşim kurarcasına kendine alışmaya çalışılır, toplum tarafından dışlanmayı aşmaya uğraşması; gençlik döneminde değişim yaşayan insanın kendine ve topluma yabancılaşması  bakımından özdeşim kurulabilecek işlevsel yanı vardır. 

5) Doğanın İntikamı

 Seller, depremler, tsunamiler... Sanki doğa insanları cezalandırıyor gibi. Bu tip filmlerde ikiye ayrılır. İlki doğal felakettir. Zamansız ve hazırlıksız ölüm barındırması, gizem, bilinmezlik, akla gelmeyen tehlikeler içermesi bakımından seyircide yüksek gerilim yaratır ve kendi hayatındaki olasılıklara karşı kaygı duymasını sağlar. Diğeri ise canavarlaşan hayvan ve bitkilerdir. Doğanın insanlardan aldığı intikam karşısında insanda yine suçluluk psikolojisi belirir. Düşmanın kim olduğunun bilinememesi de ayrı bir kaygı ve korku unsuru olarak ön plandadır. 

6)Hayalet Filmleri

Ölümün ruhunu, öteki dünyadan gelen hayalet, cin, ruhani varlık; mitoloji açısından bireyin dini ve mistik korkularını açığa çıkarır. Yine bilinmezlik teması ön planda tutulur ve karakterin içine girerek ona musallat olan varlık seyirci için yüksek kaygı kaynağıdır. "Gösterme, ima et" prensibiyle izleyicinin merakı ve gerilimi artar. 

7)Cadı Filmleri

Lanetli, çıkarcı, çirkin, iki yüzlü kötülüğün bir diğer temsilcisi olarak cadılar karşımıza çıkar. Genelde kadındırlar. Bunun nedeni olarak orta çağda erkek egemen anlayışda büyücü kadınlara karşı kilisenin cadıcılığı-büyücülüğü en büyük günahlardan sayması olarak görülebilir. Cinselliğin tehdit unsuru olarak kullanılmasıyla birlikte cadılar korku unsuru olarak karşımıza çıkar. 

Yazının ilk kısmı korku filmi türleri üzerineydi. İkinci kısımda "neden korku filmi izlemekten haz duyarız?" sorusu üzerine olacaktır. Takipte kalınız.

                 Kaynakça

Aytekin, M. (2013). Korku sinemasında türler; Atatürk İletişim Dergisi Sayı 5 / Temmuz 2013

Şahin, M. KORKU, KAYGI VE KAYGI (ANKSİYETE) BOZUKLUKLARI; ASEAD CİLT 6 SAYI 10 Yıl 2019, S 117-135